Młodociany pracownik na rynku pracy – czyli kiedy można zatrudnić osobę poniżej 18 roku życia?

Młodociany pracownik, to pracownik, który ukończył 15 lat, ale nie przekroczył jeszcze 18 roku życia. W Polsce zatrudnienie takiego pracownika jest jak najbardziej możliwe, choć wymaga spełnienia szczegółowych przesłanek oraz zapewnienia mu odpowiednich warunków pracy. Nie do każdego rodzaju pracy pracownika niepełnoletniego możemy jednak zatrudnić.

Kiedy więc można zatrudnić młodocianego pracownika?

Młodocianego pracownika, co do zasady, zatrudnić można jedynie wtedy gdy ukończył on co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową oraz przedstawi uzyskane od lekarza zaświadczenie potwierdzające, że praca, którą będzie wykonywał, nie zagraża jego zdrowiu.

Na zasadach określonych dla pracowników młodocianych możliwe jest także zatrudnienie osoby niemającej jeszcze 15 lat (ale która ukończyła już ośmioletnią szkołę podstawową) w roku kalendarzowym, w którym osoba ta skończy 15 lat.

Osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, może być także zatrudniona w okresie poprzedzającym rok kalendarzowy, w którym osiągnie 15 lat, ale tylko jeżeli uzyska zgodę na taką pracę od swojego opiekuna prawnego oraz otrzyma pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej. Z takim pracownikiem, po spełnieniu tych przesłanek i tak możliwe jest jednak tylko podpisanie umowy o naukę zawodu.

Możliwe jest też zatrudnienie osoby, która nie ukończyła jeszcze ośmioletniej szkoły podstawowej oraz nie ma jeszcze 15 lat, ale zatrudnienie takie może odbywać się wyłącznie w formie i w celu przygotowania zawodowego takiego pracownika do wykonywania w przyszłości określonej pracy. Nie ma więc możliwości traktowania takiego pracownika na takich samych zasadach, jak pracownika dorosłego (a nawet młodocianego, który ukończył już szkołę podstawową oraz 15 lat).

Odpowiednie warunki pracy

Aby zatrudnić młodocianego pracownika, konieczne do zapewnienia są odpowiednie warunki pracy, w tym przede wszystkim:

• Opieka i pomoc niezbędna do przystosowania się do właściwego wykonywania pracy;
• Zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego lub do wykonywania prac lekkich;
• Umowa o pracę na czas nieokreślony (chyba że pracodawca zatrudnia większą liczbę młodocianych, niż wynika to z jego potrzeb: wtedy możliwe jest zastosowanie umowy o pracy na czas określony);
• Zwolnienie z pracy takiego pracownika na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych, związanych z dokształcaniem (w tym w szczególności w zakresie ośmioletniej szkoły podstawowej oraz szkoły ponadpodstawowej i w innych formach pozaszkolnych), aż do ukończenia przez niego 18 roku życia;
• Rozwiązanie umowy z pracownikiem młodocianym za wypowiedzeniem tylko z ważnych powodów (takich jak ogłoszenie upadłości lub likwidacji firmy, reorganizacja zakładu pracy, czy stwierdzenie nieprzydatności młodocianego do pracy oraz niewypełnianie przez niego obowiązków pracowniczych);
• Czas pracy młodocianego nieprzekraczający 8 godzin dziennie (a w przypadku młodocianego do 16 roku życia w wymiarze nieprzekraczającym 6 godzin dziennie), z zastrzeżeniem, że do tego czasu pracy wlicza się także czas nauki w wymiarze obowiązkowego programu zajęć szkolnych (bez względu na to, czy odbywa się on w godzinach pracy);
• Brak możliwości pracy pracownika młodocianego w porze nocnej;
• Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną wynosząca co najmniej 14 godzin;
• Cotygodniowa przerwa od pracy wynosząca 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku;
• Prawo młodocianego do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych po przepracowaniu 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy, a 26 dni roboczych po upływie roku pracy;
• Obowiązek udzielenia pracownikowi młodocianemu urlopu w okresie ferii szkolnych;
• Zakaz zatrudniania młodocianych pracowników przy pracach wzbronionych.

Wykaz prac wzbronionych młodocianym

Decydując się na zatrudnienie pracownika młodocianego, na uwadze należy mieć, że polski system prawny nad takim pracownikiem roztacza wyjątkowy parasol ochronny. Za parasolem tym, oprócz powyżej przytoczonych warunków zatrudnienia kryje się także szereg prac, które dla młodocianych są po prostu zabronione oraz takich, które są dozwolone tylko pod bardzo rygorystycznymi warunkami.

Do prac tych należą m.in.:

1. Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym;
2. Prace wymagające stale wymuszonej i niewygodnej pozycji ciała (np. prace wykonywane w pozycji pochylonej, czy w przysiadzie lub na kolanach);
3. Prace zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu (np. prace związane z produkcją, sprzedażą i konsumpcją wyrobów alkoholowych i tytoniowych, czy prace w szpitalach (oraz oddziałach) dla nerwowo i psychicznie chorych);
4. Prace, które narażają na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych;
5. Prace stwarzające zagrożenia wypadkowe (a więc prace związane z połowem ryb, obsługą młotów mechanicznych, pras, walców, nożyc, krajalnic, obróbką drewna, kontaktem z dzikimi lub jadowitymi zwierzętami itp.).

Pełen wykaz szczegółowych prac, które są zabronione do wykonywania przez pracowników młodocianych (lub których wykonanie jest obwarowane dodatkowymi warunkami) odnaleźć można w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.